روغن ترمز ماشین یک مایع است که برای اجرای صحیح عمل ترمز کردن، به آن نیاز داریم. تمام افرادی که از خودروی شخصی استفاده می کنند همیشه قبل از حرکت از میزان باد تایرها، میزان آب رادیاتور موجود در رادیاتور، میزان روغن موتور موجود در موتور و… اطمینان پیدا می کنند و حساسیت زیادی راجع به این مسائل به خرج می‌دهند. اما متاسفانه تعداد خیلی کمی از افراد به میزان روغن ترمز موجود در خودرو اهمیت می دهند!

این افراد نمی‌دانند که وجود روغن ترمز کافی در خودرو یک امر حیاتی است و اگر روغن ترمز ماشین از حد مجاز کمتر شود، در سیستم ترمز ماشین اختلال به وجود می‌آید و ممکن است ضررهای مالی و حتی جانی به وجود بیاید. در این قسمت قصد داریم همه چیز درباره‌ی روغن ترمز خودرو را به شما بگوییم و تمام سوالات مربوطه مثل روغن ترمز چیست؟ وظیفه روغن ترمز چیست؟ چه زمانی روغن ترمز ماشین را تعویض کنیم؟ چگونه شخصا روغن ترمز را در خانه عوض کنیم؟ و بسیاری دیگر از اینگونه سوالات را پاسخ دهیم.

کارکرد روغن ترمز در خودرو چگونه است؟

روغن ترمز یک سیال هیدرولیک است که نیروی وارد شده به پدال ترمز توسط راننده را به روتور های ترمز انتقال می دهد و باعث کاهش سرعت و در نهایت توقف هر چهار چرخ و در آخر باعث توقف خودروی شما می شود.

روغن ترمز برخلاف نامی که دارد هیچگونه فعالیت و کارایی در زمینه ی روان کردن یا کاهش اصطکاک بین دو قطعه را ندارد و فقط نیروی وارد شده به پدال ترمز را به لنت و پیستون منتقل می کند. مهم ترین ویژگی که روغن ترمز دارد، تراکم ناپذیری آن است. اگر این تراکم ناپذیری وجود نداشت، وقتی پدال ترمز را فشار می دادیم روغن ترمز متراکم می شد و دیگر نمی توانست تمام نیروی وارد شده را منتقل کند و در نتیجه عواقب خیلی بد و زیان باری را به وجود می آورد.

همچنین روغن ترمز برای اجرای صحیح عملکرد و وظیفه اش به دمای زیادی نیاز دارد و اگر دما به حد مورد نظر نرسد وظیفه روغن ترمز به طور صحیح اجرا نمی شود. این نکته را مورد توجه قرار دهید؛ وجود روغن ترمز در لوله های سیستم خودرو بسیار ضروری و حیاتی است؛ به طوری که اگر روغن ترمز وجود نداشته باشد، دیگر فشار دادن پدال ترمز هیچگونه تاثیری بر توقف خودرو ندارد و خودرو غیر قابل کنترل می شود.

در این قسمت فرایند ترمز کردن و توقف خودرو و همچنین وظیفه روغن ترمز را مرحله به مرحله برای شما بیان می کنیم.

1. در مرحله ی اول هنگامی که راننده به هر دلیلی قصد توقف یا کاهش سرعت را دارد، پدال ترمز را به میزان لازم فشار می دهد.
2. در مرحله دوم فشار به کالیپر ترمز می رسد و باعث فشرده سازی پیستون درون آن می شود.
3. در مرحله سوم نوبت به روغن ترمز می رسد. فشرده سازی که در مرحله ی قبل صورت گرفت، باعث انتقال نیرو و به حرکت در آوردن روغن ترمز در لوله های سیستم خودرو می شود.
4. در این مرحله نیروی وارد شده به پدال ترمز، به روتور های ترمز می رسد.
5. و در مرحله ی آخر که مرحله ی پنجم است، روتور های ترمز نیرو را به لنت ترمز وارد می کنند و لنت ترمز هم باعث کاهش سرعت و توقف چرخ های خودرو می شود.

مقیاس DOT چیست؟

روغن ترمزهای متفاوتی در بازار وجود دارد که دپارتمان حمل و نقل یا همان DOT آن ها را از 2 تا 5.1 تقسیم بندی کرده است. نحوه ی تقسیم بندی بر اساس مقیاس DOT، بر اساس نقطه جوش است که در روغن ترمز های مختلف، مقدار متفاوتی دارد. در این قسمت انواع مختلفی از روغن ترمز را نام می بریم که بر اساس مقیاس DOT تقسیم بندی شده اند. همچنین نقطه جوش همه ی آن ها را هم ذکر می کنیم؛ با ما همراه باشید.

• DOT 2: این نوع از روغن ترمز ها دارای کمترین نقطه جوش و به میزان 190 درجه ی سانتی گراد هستند.
• DOT 3: این نوع از روغن ترمز ها نقطه جوش 205 درجه ی سانتی گراد دارند.
• DOT 4: نقطه جوش این نوع از روغن ترمز ها، 230 درجه ی سانتی گراد است.
• DOT 5: یکی از ویژگی های این نوع روغن ترمز خودرو، خاصیت جذب رطوبت بسیار پایین است؛ به صورتی که هرگز رطوبت را جذب نمی کند. نقطه جوش این روغن ترمز 260 درجه ی سانتی گراد است واز دمای جوش بسیار بالایی برخودار است و همین نکته هم ارزش آن را دو چندان می کند. همچنین این نوع روغن ترمز قابلیت ادغام و ترکیب با روغن ترمز های DOT 3 و DOT 4 را ندارد. این روغن ترمز که رنگ آن بنفش است، هرگز نباید در خودرو های معمولی استفاده شود زیرا روغن ترمزی مناسب خودرو های معمولی است که رطوبت را جذب کند تا از خرابی و از بین رفتن سیستم جلوگیری کند؛ پس به هیچ عنوان از روغن ترمز های DOT 5 در خودرو های ضد قفل یا همان ABS استفاده نکنید.
• DOT 5.1: این نوع روغن ترمز، همان DOT 4 است ولی با این تفاوت که خصوصیات DOT 5 را هم دارا است و همچنین می توان این نوع روغن ترمز را با روغن ترمز های DOT 3 و DOT 4 ترکیب کرد. این نکته را به خاطر بسپارید که بعضی افراد به روغن ترمز DOT 5.1، DOT 4 پلاس و DOT 4 سوپر هم می گویند؛ پس اگر اینگونه نام هایی به گوشتان خورد، بدانید منظور همان DOT 5.1 است.

ویژگی‌هایی که یک روغن ترمز خوب باید داشته باشد؟

1. یکی از مهم ترین ویژگی های یک روغن ترمز خوب و استاندارد این است که نباید در دمای پایین یخ بزند؛ پس باید سیالی باشد که پایه و سیکل اولیه آن از اب تشکیل نشده باشد.
2. روغن ترمز خودرو باید با وسایل و قطعاتی که در ارتباط است، سازگاری کامل را داشته باشد. این قطعات شامل واشر ها، اورینگ ها و.. می شوند.
3. یکی از عواملی که باعث کند شدن روغن ترمز می شود، فاسد شدن آن است.
4. یکی دیگر از خواص و ویژگی های روغن ترمز قابلیت از بین بردن رنگ است! روغن ترمز خودرو می تواند به سرعت رنگ را از بین ببرد.
5. روغن ترمز خودرو قابلیت انحلال پذیری بالایی در آب را دارد. البته این نکته را مورد توجه داشته باشید اگرچه روغن ترمز خودرو در آب حل شود، یا حتی تماس کوچی با آن داشته باشد، دیگر وظیفه روغن ترمز خودرو به درستی انجام نمی شود و کارایی آن از بین می رود.
6. تمام روغن ترمز ها به غیر روغن ترمز DOT 5، قابلیت جذب رطوبت را دارند. اگر چنانچه این خاصیت از بین برود، دیگر وظیفه روغن ترمز خودرو به طور صحیح اجرا نمی شود.
7. روغن ترمز خودرو یک سیال هیدرولیکی سمی، خطرناک و سوزان است.
8. یک روغن ترمز خوب و استاندارد باید طیف وسیعی از دما های مختلف را پوشش مناسب دهد. منظور از این حرف این است که خودرو می تواند در هر لحظه دمای متفاوتی داشته باشد؛ پس هم در بالاترین دمای ممکن و هم در پایین ترین دمای ممکن، وظیفه روغن ترمز خودرو باید به درستی انجام شود.
9. روغن ترمز باید غیر قابل تراکم باشد و در هیچگونه شرایطی یخ نزند زیرا برای اجرای صحیح وظیفه روغن ترمز، نیاز است که روغن ترمز روان و مایع باشد.
10. نقطه جوش یکی از مهم ترین ویژگی ها است که در یک روغن ترمز خوب و استاندارد باید رعایت شود. در خودرو به دلیل این که ممکن است دمای موتور بسیار بسیار زیاد شود، باید روغن ترمز نقطه جوش بسیار بالایی داشته باشد تا هیچوقت جنس آن تغییر نکند و به گاز تبدیل نشود.
11. یازدهمین خاصیتی که روغن ترمز خودرو باید داشته باشد، وجود ویسکوزیته ی مناسب در دمای پایین است. این ویژگی باعث راحتی در جریان روغن ترمز در سیستم و لوله ها می شود.
12. روغن ترمز، یک مایع سنتزی یا همان مصنوعی است که از ترکیبات پلی گلیکول اتری ساخته شده است و دسته ی سیالات هیدرولیکی با ضریب کارآمدی بالا محسوب می شود.

چند نوع روغن ترمز وجود دارد؟

بسیاری از افراد عملکرد ترمز را به صورت کامل و صحیح می دانند و همچنین اطلاعات بسیار زیادی در این رابطه دارند. اما خیلی از افراد درباره ی عوض کردن روغن ترمز یا افزودن روغن ترمز به روغن ترمز قبلی، سردرگم هستند. اول از همه چیز شما باید انواع روغن ترمز موجود در بازار را به طور کامل بشناسید. به طور کلی دو نوع روغن ترمز وجود دارد که در این قسمت آن ها را برای شما نام می بریم.

نوع اول: این نوع روغن ترمز، بر پایه ی سیلیکون ساخته شده است. این نوع روغن ترمز ها، به طور اختصاصی فقط در خودرو هایی استفاده می شوند که سیستم ترمز ضد قفل یا همان ABS را نداشته باشند.

نوع دوم: اینگونه روغن ترمز ها بر پایه ی گلیکول ساخته شده اند و درست برعکس روغن ترمز ساخته شده بر پایه ی سیلیکون، فقط در خودرو هایی استفاده می شود که سیستم ضد قفل یا همان ABS را دارا باشند.

تفاوت روغن ترمز های سبز، زرد و آبی در چه چیزی است؟

خیلی از افراد یا حتی خود شما نمی دانید که فرق روغن ترمز زرد و آبی چیست! باید بدانید تنها فرق روغن ترمز های زرد و آبی یا هر رنگی که تا به حال مشاهده کرده اید، نقطه جوش آن ها یا همان مقیاس DOT آن ها است. سازندگان این محصولات به دلیل آسان کردن کار خریداران، برای هرکدام از DOT های مختلف، یک رنگ خاص را در نظر گرفته اند و همیشه هر DOT را با یک رنگ مشخص تولید و عرضه می کنند. در این قسمت، مقیاس DOT هرکدام از رنگ های موجود در بازار برای شما عرض می کنیم.

• رنگ سبز: DOT 5.1
• رنگ آبی: DOT 4
• رنگ زرد: DOT 3

چه نوع روغن ترمزی بخریم؟

با توجه به گوناگونی روغن ترمزهای موجود در بازار، ممکن است خیلی از افراد برای انتخاب روغن ترمز خوب و مناسب خودروی خود دچار سردرگمی و تردید شوند. به همین منظور می خواهیم در این قسمت به شما بگوییم برای انخاب روغن ترمز مناسب خود چه کاری انجام دهید.

شما اولین کاری که باید انجام دهید، خواندن دفترچه ی راهنمای خودرویتان است. در آن دفترچه، تمام مشخصات خودروی شما از جمله نوع روغن ترمزی که مناسب سیستم ترمز خودروی شما است، ذکر شده است. البته اگر دفترچه راهنمای خودریتان گم شده باشد یا به هر دلیلی در دسترس شما نباشد، می توانید از یک مکانیک حرفه ای و متخصص کمک بگیرید تا بر اساس علم و توانایی هایی که دارد، روغن ترمز مناسب سیستم ترمز خودرویتان را برای شما مشخص کند.

بسیاری از افراد تصور می کنند که هرچقدر عدد مقیاس DOT روغن ترمز بیشتر باشد، روغن ترمز بهتر و مناسب تری است! این تصور کاملا اشتباه است. هر خودرو روغن ترمز مخصوص خود را دارد و انتخاب روغن ترمز مناسب، به عواملی مانند نوع موتور، وزن خودرو، سیستم انتقال قدرت و… بستگی دارد. با این وجود اگر به طور کلی بگوییم، مناسب ترین روغن ترمز برای اکثر خودرو های سواری، روغن ترمز های DOT 3 و DOT 4 هستند.

همچنین اگر زمانی خواستید نوع روغن ترمزی که در خودرویتان وجود دارد را مشخص کنید، از دو روش می توانید استفاده کنید.

در روش اول که نسبت به روش دوم آسان تر است، می توانید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. درون دفترچه نوع استاندارد روغن ترمز ذکر شده است. برای مثال گفته است که روغن ترمز مناسب خودروی شما DOT 3، DOT 4 و یا… است.

در روش دوم که زحمت بیشتری نسبت به روش اول دارد، باید یک کاغذ یا دستمال کاغذی را لوله کنید و انتهای آن را در مخزن روغن ترمز فرو کنید. با انجام این کار ها می توانید رنگ روغن ترمز موجود در خودرویتان را بفهمید و در نتیجه به راحتی تشخیص دهید که چه نوع روغن ترمزی را در خودروی خود استفاده کرده اید.

نشانه های کم شدن روغن ترمز ماشین چیست؟

برخی مواقع به دلایل مختلفی مانند نشتی لوله یا سیستم ترمز، سطح روغن ترمز در مخزن آن پایین می آید. در این هنگام، اشتباه متداولی وجود دارد که بسیاری از افراد آن را مرتکب می شوند. آن ها بعد از مشاهده ی پایین آمدن سطح روغن ترمز از حد مجاز، اقدام به اضافه کردن روغن ترمز به آن می شوند! این کار بسیار ناصحیح و اشتباه می باشد؛ زیرا پایین آمدن سطح روغن ترمز، ممکن است نشان از خرابی لنت ها باشد و اگر لنت ها را تعویض کنید خودتان بالا آمدن مجدد روغن ترمز را مشاهده خواهید کرد.

پس هر وقت کم شدن غیر معمولی روغن ترمز را مشاهده کردید، قبل از هر کاری به دنبال پیدا کردن دلیل آن باشید و در مرحله ی اول دلیل آن را رفع کنید. در این قسمت می خواهیم برخی از علائم و نشانه هایی که بعد از کم شدن روغن ترمز به وجود می آیند را برای شما بیان کنیم.

1. چراغ چک خودرو روشن می شود

یکی از آسان ترین راه های فهمیدن مشکل در سیستم ترمز خودرو، روشن شدن چراغ چک یا همان چراغ هشدار در پشت آمپر کیلومتر خودرو است. معمولا زمانی که روغن ترمز خودرو نیاز به تعویض یا اضافه کردن داشته باشد، این چراغ چک روشن می شود و راننده یا همان مالک خودرو سریعا باید به تعویض روغن ترمز خودرو اقدام کند؛ زیرا یکی از حیاتی ترین و مهم ترین بخش های خودرو، سیستم ترمز است.

2. ترمز به خوبی عمل نمی کند

هنگامی که روغن ترمز خودرو به مقدار زیادی کاهش یافته باشد یا اصلا تمام شده باشد، ترمز ها به خوبی کار نمی کنند و شما به راحتی می توانید آن را حس کنید. این موضوع به خوبی کار نکردن ترمز ها، به دلیل کند شدن لنت ها است و وقتی لنت ها به درستی کار نکنند، برای راننده کاملا مشهود و قابل حس است.

3. پدال ترمز نسبت به گذشته سفت می شود

اگر زمانی احساس کردید که پدال ترمز خودرویتان نسبقت به قبل سفت تر شده است، بدانید مشکل از روغن ترمز خودرو است. طبق تحقیقات و تجربیات افراد مختلف، هنگامی که روغن ترمز خودرو کاهش پیدا می کند یا به طور کامل تمام می شود، پدال ترمز سفت تر از قبل می شود. در این هنگام شما می توانید مقداری روغن ترمز، به مخزن آن اضافه کنید. البته قبل از هرچیزی باید اطمینان پیدا کنید که مخزن روغن ترمز خودرویتان نشتی پیدا نکرده باش؛ زیرا اگر نشتی پیدا کرده باشد، در اولین قدم باید برای رفع کردن نشتی آن اقدام کنید. همچنین نشتی مخزن روغن ترمز خودرو می تواند دلایلی مانند فرسوده شدن آن توسط گرما، فرسوده شدن لنت ترمز و… را داشته باشد.

4. صدا های مختلفی در سیستم ترمز به وجود می آید

یکی دیگر از نشانه ها و علائم کم شدن روغن ترمز خودرو، پر سر و صدا شدن سیستم ترمز خودرو است. این امر نه تنها باعث آزار و اذیت روانی شما می شود بلکه در دراز مدت می تواند باعث آسیب به دیگر قطعات و بخش های خودرو می شود. پس حتما کمبود روغن ترمز را جدی بگیرید و چنانچه زمانی سر و صدای زیادی از سیستم ترمز خودروی خود شنیدید، حتما برای عیب جویی به یک مکانیک خوب مراجعه کنید.